अफवा नाही मनाचेTalks पसरवा
पंकज कोटलवार 
कधीकधी व्यावहारीक जगात कितीही समजुतदार असल्या तरी दोन व्यक्ती एकमेकांना खटकु लागतात, तेव्हा दुर होणं, आपली वेगळी वाट निवडणं, अपरीहार्य ठरतं, पण म्हणुन सगळे संबंध तोडूनच वेगळं व्हावं, असही नसतं, हसत खेळत, केलेल्या उपकाराची जाण ठेवुन, आभार मानत, वेगळं होता येतं! न पटणार्‍या गोष्टी आठवुन, कडाक्याचं भांडण करण्यापेक्षा, जुळणार्‍या गोष्टी आठवुन मैत्रीचा सोहळा करत, वेगळं होणं, कधीही चांगलं!..
जेव्हा लहान मुलं चित्र काढतात तेव्हा त्यात ते पुर्णपणे गुंग होऊन जातात. त्यावेळी त्यांना दुसरा कसलाच विचार मनात येत नाही. ते फक्त चित्र काढत नाहीत, ते स्वतःच ते चित्र बनतात. अगदी असंच प्रत्येक काम आपणही तन्मयतेनं केलं पाहीजे. एक तास सर्वजण एक चित्र काढण्यात रंगुन जातात. अगदी लहान मुलासारखं. आयुष्यात काढलेलं हे सर्वश्रेष्ठ चित्र आहे. अशी प्रत्येकाच्या मनात भावना असते.
“मी तोंडावर स्पष्ट बोलतो”, अशी सडेतोड प्रतिमा फक्त तुम्हालाच समाधान देते, कटु बोललेलं लोकांना आवडत नाही, हेचं खरं! “नको” ‘नाही’, म्हणण्याने समोरचा दुखावला जावाच का? अशा वेळी एक युक्ती करावी, कमीपणा आपल्याकडे घ्यावा, “मीच तुमच्यायोग्य नाही”, “माफ करा”, असे शब्द वापरत सुटका करुन घ्यावी.
ध्यान करणं, खरचं आवश्यक आहे का? असे कित्येक प्रश्न मला पडायचे, आणि अशातच पुण्याच्या वि. वि. गोखले यांचं, ‘ध्यानविद्या’ हे पुस्तक लायब्ररीतुन कुतुहलातुन आणलं, आणि ते वाचुन, त्याचा अभ्यास करुन, खरचं माझं आयुष्यच बदलुन गेलं, १९८० मध्ये लिहलेलं, हे पुस्तक म्हणजे वेगवेगळ्या मार्गाने ‘ध्यान-उपासना’ केल्या जाणार्‍या पद्धतींच वर्णन आहे.
कोणतंही क्षेत्र असो, व्यवसाय असो किंवा नोकरी, कुटुंबात असो किंवा एखाद्या संस्थेमध्ये, किटी, भीशी असो किंवा एनजीओ, सेल्स-मार्केटींग असो वा राजकारण, अध्यात्म असो वा कोणतही क्षेत्र असो, आपण जितकी जास्त माणसं जोडु शकु, तितकं अधिक आपण यशस्वी होऊ!
काल्पनिक भितीमुळे माणुस तहानभुक, झोप, स्वास्थ हरवुन बसतो. भीतीच्या छायेत वावरण्याने आत्मविश्वासास तडा जातो, कोणतीही भीती मनाला भित्रं करते, भीतीची सख्खी बहीण म्हणजे चिंता!…… एकवेळ अपयश परवडले, पण अपयशाची भीती नको, भीती आणि चिंता हे दुबळ्या मनाचे खेळ आहेत, आणि दोन्हीपासुन मुक्त होण्याचा उपाय एकच आहे, साधना!..
बेंगलोरमध्ये असताना गुरुजींनी महेश योगींना शंकराचार्यांची गादी स्वीकारण्यास नम्रपणे नकार दिला, आणि स्वतः एक नवे सर्जन करण्याचे ठरवले, जेव्हा त्यांनी १९८१ मध्ये ‘आर्ट ऑफ लिव्हिंग’ संस्थेची स्थापना केली, तेव्हा त्यांच्याजवळ कसलीच साधने नव्हती, जागा नव्हती, पैसा नव्हता, कोणाचा वरदहस्त नव्हता, होता तर फक्त विश्वास, मी लाखो-करोडो लोकांच्या चेहऱ्यावर हास्य फुलवेन, हा विश्वास!…
आणि एक माणुस त्यांना भेटायला आला, “काही महीन्यांसाठी मी विदेशात जात आहे, माझं घर रिकामचं आहे, तुम्ही पाठशाळा तिथे चालवु शकता, असाचं एक माणुस काही पोते धान्य घेऊन येतो, आणि त्यांनतर एकामागुन एक मदतीचा ओघ चालु राहतो, त्यातुनच पुढे आर्ट ऑफ लिविंगची सुरुवात झाली, आणि ती संस्था केवढी मोठी झाली, हे आज आपल्या डोळ्यासमोर आहे.
मग मुद्रा प्राणायाम शिकवला जातो, आणि त्यानंतर गुरुजींचे आगमन होते, गुरुजींच्या येण्याने वातावरणात चैतन्य येते, गुरुजी म्हणतात, चला, आज वेगळे असे ‘वर्णमाला ध्यान’ करूया. ध्यान झाल्यावर, गुरुजी म्हणतात, लहानपणी आपण सर्वात पहिले ‘अ आ इ ई’ , ही बाराखडीच शिकलो, तेव्हा आपण खूप निरागस होतो, ही बाराखडी ऐकताच आपले निरागस भाव पुन्हा जागृत होतात.
‘अन्नपुर्णा’ नावाप्रमाणेच इथे अन्नपुर्णा मातेचे वास्तव्य आहे, दररोज इथे हजारो-लाखो लोक प्रसाद ग्रहण करतात, तृप्त होतात, जेवणाच्या रांगेत उभा राहील्यावर लक्षात येते की इथे बरेच लोक मौन पाळत आहेत, त्यांच्या टॅगवर ‘आय एम इन सायलेन्स’ असे लिहलेले आहे.