अफवा नाही मनाचेTalks पसरवा
गुंतवणुकीचे फंडे माहिती असणाऱ्या लोकांच्या तोंडातून माझे शेयर्स पडले, याचं मार्केट खाली आहे, NSE पेक्षा BSE चांगलं अशा काही गप्पा आपण ऐकल्या असतील. पण या चर्चेमध्ये सहभाग घेण्याचं धाडस सहसा होत नाही. याचं कारण म्हणजे अपुरी माहिती. मुळात ‘फॉरेन इन्व्हेस्टमेंट आणि स्टॉक मार्केट’ हा विषयच किचकट आणि निरस वाटतो. आकड्यांच्या या दुनियेत घाबरून जाऊ नका.
मुंबई शेअर बाजार (BSE) हा आशियातील सर्वात जुना आणि जगात सर्वाधिक कंपन्यांचे व्यवहार होत असलेला शेअर बाजार असून बाजारातील घडामोडी गुंतवणूकदारांना समजाव्यात म्हणून BSE India या नावाचे ऍप गुगल स्टोरवर उपलब्ध आहे.
ब्रोकरेज फर्मने स्वतः साठी केलेले खाजगी ट्रेडींग म्हणजे प्रोप्रायटरी ट्रेडिंग होय. याचा थोडक्यात उल्लेख ‘प्रो ट्रेडींग’ असाही करतात. ज्यांना हे जमले त्यांनी किरकोळ व्यवसाय बंद करून कॉर्पोरेटसाठी आणि स्वतःसाठी प्रोप्रायटरी ट्रेडिंग फर्म स्थापन केल्या तर काहींनी किरकोळ व्यवसायासपूरक म्हणून प्रो ट्रेडिंग चालू केले. मोठया प्रमाणात नफा मिळवण्यासाठी हे अपरिहार्य झाले आहे.
शेअर्सची पुनर्खरेदी म्हणजे काय? आणि ती कशी केली जाते, याची माहिती करून घेऊयात. एखाद्या कंपनीने स्वतः चे शेअर्स धारकांकडून विकत घेणे म्हणजे शेअर्सची पुनर्खरेदी होय. ही खरेदी सर्वसाधारणपणे बाजारभावाहून अधिक किमतीने केली जाते. यासाठी कंपनीच्या राखीव निधीमध्ये (Reserves) असलेली रक्कम वापरली जाते, क्वचित कर्जही घेतले जाते.
दर्शनी मूल्यापेक्षा (Face Value) कमी बाजारभाव (Market Value) असलेल्या शेअर्सना सर्वसाधारणपणे पेनी स्टॉक (Penny Stocks) असे म्हटले जाते. अशा कंपन्यांचे एकत्रित बाजारमूल्य १०० कोटीहून कमी असते. अमेरिकेत ५ $ पेक्षा कमी बाजारभाव असलेल्या सर्व शेअर्सना पेनी स्टॉक (Penny Stocks) असे संबोधले जाते.
बोनस शेअर्स म्हणजे कंपनीने त्यांच्या भागधारकांना दिलेली विनामूल्य भेट. यासाठी अट एवढीच की बोनस शेअर देण्याच्या तारखेला तुम्ही त्या कंपनीचे भागधारक असणे जरुरीचे आहे. याकरिता कोणतेही मूल्य आकारले जात नाही. फायद्यातून लाभांशाचे (Dividend) वितरण केल्यावरही काही रक्कम कंपनीच्या गंगाजळीत (Reserve) शिल्लक राहते.
कधीतरी क्वचित होणारा ‘क्रॅश’ आपल्या नशीबी येवुन आपली अर्थिक वाताहत वाताहत झाली तर?? या भीतीने आपण त्या वाटेलाच जात नाही. मात्र नेमक्या त्याचवेळी अपारदर्शी, नियमबाह्य भीशी वा चिट्स, फसवी आश्वासने देणार्‍या, अधिक परतावा देणार्‍या पण मुळात मुद्दलच जोखीमीत टाकणार्‍या गुंतवणुक योजना, अनावश्यक महागड्या विमा योजना, अस्तित्वावरच प्रश्नचिन्ह असलेल्या पतपेढ्यांसारख्या संस्था, अशा अनेक वित्तपिपासु जळवा-गोचिडांना आपल्या अंगाला लावुन घेतलेले असते.
काही दिवसांपूर्वी गुंतवणूकदारांचे प्रकार, समभाग खरेदी /विक्रीच्या ऑर्डर देण्याच्या पद्धती या विषयावर लेख लिहिले होते. या विषयाची थोडीशी उजळणी करुयात. व्यक्ती तितक्या प्रकृती या न्यायाने बाजारात अनेक गुंतवणूकदार वेगवेगळ्या हेतूने गुंतवणूक करीत असतात. अधिकाधिक फायदा मिळवणे हा सर्वांचा मुख्य हेतू असला तरी तरी तो मिळवण्याची स्वतःची एक पद्धत असते.
तेच पैसे फक्त आय.पी.ओ. म्हणजे नव्या कंपन्यांच्या निर्धोक गुंतवणुकीत टाकले असते तर….समजा गुंतवणुकीची सुरुवात जानेवारी महिन्यापासून केली असती तर डिसेंबरपर्यंत प्रत्येक गुंतवणुकीवर चाळीस टक्क्याचा नफा झाला असता. म्हणजे एक वर्षात एका लाखाचे कमीतकमी दोन लाख झाले असते. आणि आपले पैसे आपल्याच ताब्यात राहिले असते.
आता शेअर बाजारला ‘तो’ का ‘ती’ म्हणावे हाही तसा एक प्रश्नच आहे म्हणा! लातुरला पाणी सप्लाय करणाऱ्या एक्सप्रेसला शासनाने ‘जलदुत एक्स्प्रेस’ नाव दिलं, पण वर्तमानपत्र वाले तिला ‘जलपरी’च म्हणायचे, कदाचित त्याचं कारण माणसाला स्त्री रुपकांचच उपजत आकर्षण असेल.